Rand południowoafrykański (ZAR)

Rand jest oficjalnym środkiem płatniczym Republiki Południowej Afryki, państwa znanego ze swojej skomplikowanej historii, oszałamiających widoków, bogatego dziedzictwa muzycznego czy inspirujących liderów, takich jak Nelson Mandela. Oprócz RPA rand jest również używany w Lesotho i Eswatini w ramach Wspólnego Obszaru Walutowego.

Kurs randa południowoafrykańskiego na żywo

Poniżej prezentujemy Państwu kurs randa połundiowoafrykańskiego na żywo na wykresie. Wykres jest dostępny on-line, 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu.

Rand południowoafrykański w skrócie

Rand jest walutą obowiązującą w RPA. Podobnie jak wiele walut denominowanych w dolarach, rand dzieli się na 100 centów. Może być dystrybuowany zarówno jako monety, jak i banknoty. Emituje je Bank Rezerw Republiki Południowej Afryki (SARB). Rand południowoafrykański często przedstawiany jest symbolem R, natomiast na międzynarodowym rynku finansowym określany jest kodem „ZAR”, który wiąże się z skrótem holenderskiej nazwy waluty – „Zuid-Afrikaanse Rand”.

Słowo „rand” pochodzi natomiast od słowa „Witwatersrand”, co oznacza nazwę wysokiej skarpy, nad którą leży jedna ze stolic kraju – Johannesburg. W rejonie tym znajdują się największe złoża złota.

Historia randa

Rand południowoafrykański został wprowadzony w RPA w lutym 1961 roku, kiedy kraj ten stał się niezależną od Wielkiej Brytanii republiką. Zastąpił on funta południowoafrykańskiego (dzielącego się na szylingi i pensy), który był legalną walutą Związku Południowej Afryki, odkąd w 1910 r. został utworzony jako Dominium Brytyjskie. Od tego momentu, aż do 1982 r. waluta ta w większości utrzymywała stały kurs w stosunku do dolara amerykańskiego (1,4 US=1 ZAR). Jednak jej kurs zaczął spadać w wyniku presji międzynarodowej oraz sankcji wobec kraju, wywołanych polityką apartheidu w RPA – jej zinstytucjonalizowanego systemu segregacji rasowej.

W tym okresie rand południowoafrykański podlegał wahaniom kursu walutowego w zależności od ruchów politycznych i gospodarczych zachodzących w kraju. Na przełomie lat 80. i 90. zmienił się krajobraz polityczny za sprawą Nelsona Mandeli, który był przywódcą walki z apartheidem. Mandela więziony za swoje poglądy przez 27 lat był symbolem zmian demokratycznych w RPA. Po uwolnieniu w 1990 r. wybrano go na prezydenta kraju w 1994 roku.

Po kilkunastu latach stabilizacji waluty rand, będący jedną z wielu walut rynków wschodzących, dotknął kryzys finansowy z 2007-2008. Rand południowoafrykański ucierpiał także z powodu ucieczki inwestorów do bezpiecznych walut, takich jak dolar amerykański i jen japoński. Kurs randa południowoafrykańskiego spadł wtedy o ponad 35% w stosunku do dolara amerykańskiego. Spadek wartości randa został dodatkowo spotęgowany znacznym deficytem handlowym tego kraju oraz spowolnieniem gospodarczym Chin, jednego z kluczowych partnerów handlowych RPA. Najniższy w historii kurs wymiany randa południowoafrykańskiego w stosunku do dolara amerykańskiego w 2016 roku wynosił ok. 17, a w 2020 r. 14. Kraj ten nękają nadal wysokie wskaźniki ubóstwa, przestępczości, niepokojów politycznych i bezrobocia. Niska jest także wartość jego waluty.

Gdzie obowiązuje rand?

Kilka krajów w regionie łączy swoje waluty narodowe z randem południowoafrykańskim. Lesoto, Eswatini (kiedyś nazywane Suazi), Botswana i Namibia razem z RPA ustanowiły w 1974 roku wspólny obszar walutowy (RMA), chociaż każdy kraj używa również własnej waluty. Botswana wycofała się z umowy w 1975 roku. W 1986 r., po znacznej deprecjacji randa, RMA przekształciło się we wspólny obszar monetarny (CMA) w celu skuteczniejszego zarządzania polityką pieniężną państw, przy współpracy z Południowoafrykańską Unią Celną. Nieoficjalnie randa południowoafrykańskiego używa się również w Angoli, Malawi, Zambii i Zimbabwe.

Rand południowoafrykański – monety i banknoty

Bank Rezerw RPA bije i emituje monety w trzech kolorach – białym, żółtym i czerwonym. Monety są o nominałach 1, 2, 5, 10, 20 i 50 centów oraz o nominałach 1, 2 i 5 randów. Pierwsze trzy monety, ze względu na niską wartość, już się nie produkuje, choć dalej oficjalnie funkcjonują. Ceny w sklepach są zazwyczaj zaokrągla się do 10 centów. Monety na rewersach przedstawiają godło kraju, a na awersach widnieją wizerunki kwiatów i zwierząt charakterystycznych dla tego kraju.

Banknoty drukuje się i wydaje w nominałach 10, 20, 50, 100 i 200 ZAR. Na awersie przedstawiają portret Nelsona Mandeli, aby uhonorować znaczenie roli laureata Nagrody Nobla dla pokoju w kraju. Na kolorowych rewersach umieszczono natomiast wizerunki zwierząt „wielkiej piątki Afryki”: lwa (czerwone tło), słonia afrykańskiego (brązowe), bawoła (niebieskie), nosorożca (zielone) i lamparta (pomarańczowe).

Rand a gospodarka RPA

Republika Południowej Afryki jest jednym z najszybciej rozwijających się krajów świata. Zalicza się ją do tzw. państw BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny, RPA). O sile gospodarki RPA stanowi złoto, które jest jego najważniejszym dobrem, stanowiącym 15% całkowitego eksportu, czyli około 17 miliardów dolarów. Oprócz tego RPA eksportuje również inne towary, w tym pallad i rudę żelaza, głównie do Chin, Europy i USA.

Niestety ze względu na kiepską sytuację gospodarczą RPA, rand południowoafrykański, zwany także „walutą egzotyczną” obarczony jest podwyższoną wrażliwością na decyzje polityczne rządu i wydarzenia toczące się w kraju. Na kurs randa wpływa kondycja gospodarcza kraju i polityka monetarna banku centralnego, kursy walut głównych (USD, jen, funt, frank) i sytuacja na rynkach globalnych. Rand południowoafrykański jednocześnie mocno wiąże się z notowaniami ceny złota na giełdach światowych, ponieważ surowiec ten jest motorem napędowym gospodarki kraju. Ale jego kurs nie zależy wyłącznie od kondycji gospodarki, bowiem trendy na takim rynku walutowym są mniej przewidywalne. Np. w czasie kryzysu inwestorzy, bojąc się ryzyka zaczynają sprzedawać waluty egzotyczne, negatywnie wpływając na ich kurs. Kapitał wówczas ucieka w tzw. bezpieczne przystanie (ang. safe heaven), zazwyczaj powodując umocnienie wartości złota oraz walut takich jak dolar amerykański czy frank szwajcarski.

Rand południowoafrykański a Bank Rezerw Republiki Południowej Afryki

Południowoafrykański Bank Rezerw pełni funkcję władzy monetarnej w RPA i emituje jej walutę. Realizuje swoje zadania podobne do innych banków centralnych. SARB w pewnych sytuacjach występuje w roli wierzyciela, sprawuje również funkcje banku rozliczeniowego i głównego depozytariusza złota. Jednak jego podstawową rolą jest osiągnięcie i utrzymanie stabilności cen, włącznie z interwencją na rynkach forex (kiedy jest to konieczne). SARB pod pewnym względem jest wyjątkowy. Pozostaje bowiem prywatnym podmiotem w całości należącym do ponad 800 akcjonariuszy.

Rand południowoafrykański – ciekawostki

• Banknot 100 randów z twarzą Nelsona Mandeli nazwa się popularnie „Randela”. Bohater RPA był więziony na Robben Island przez 18 lat, a wizerunek tego budynku uwieczniono na tym banknocie.
• Krugerrandy nie mają przypisanej wartości w randach, chociaż monety mają status prawnego środka płatniczego w RPA. Krugerrandy to złote monety z RPA, które wybito w 1967 roku i do dziś cieszą się popularnością wśród inwestorów. Jeśli cena złota się zmienia, zmienia się również wartość krugerrandów.
• Banknoty rand są dostępne w wielu językach, ponieważ w RPA funkcjonuje aż 11 języków narodowych: angielski, afrikaans, isiSwati, isiNdebele, Setswana, Tshivenda, isiXhosa, Sepedi, Xitsonga, Sesotho i isiZulu.
• Pomimo, że wartość randa południowoafrykańskiego w ostatnich latach była bardzo zmienna, podróżowanie po tym kraju jest tańsze niż po Europie Zachodniej czy USA.