Analiza techniczna

Trend to kierunek, w który porusza się rynek. W zależności od tego, jak układają się kolejne szczyty i dołki cenowe możemy wyróżnić następujące rodzaje trendów (podział wg. kierunku):

Trend wzrostowy (hossa) – kolejne dołki cenowe położone są coraz wyżej.

Trend spadkowy (bessa) – kolejne szczyty układają się coraz niżej.

Trend horyzontalny – boczny – seria dołków i szczytów ułożonych horyzontalni.

Analiza techniczna jest sztuką rozpoznawania trendów, wykorzystywania istniejących trendów oraz rozpoznawania momentów odwrócenia trendu. Ceny na każdym rynku kształtowane są równocześnie przez różne trendy. Obok trzech wspomnianych powyżej kierunków trendu, wyróżniamy jego trzy rodzaje:

Trend główny – trwa na ogół od kilku miesięcy do kilku lat i stanowi odzwierciedlenie postaw inwestorów wobec sytuacji gospodarczej związanej z cyklem koniunkturalnym. Trend główny może mieć charakter wzrostowy (rynek byka – hossa) lub spadkowy (rynek niedźwiedzia – bessa). Trend główny jest zazwyczaj przerywany korektami średnioterminowymi o przeciwnym do niego kierunku.

Trend wtórny (średniookresowy) – są to zazwyczaj znaczne spadki podczas hossy lub znaczne wzrosty podczas bessy, które znoszą od 33 do 66 % ruchu głównego ceny.

Trendy krótkookresowy– trwają od kilku godzin do kilku dni i stanowią zazwyczaj część ruchów głównych lub wtórnych.

Istotną rzeczą jest zatem prawidłowe określenie trendu z punktu widzenia okresu, który nas interesuje i który zamierzamy analizować. Zasadą jest, że każdy trend staje się częścią trendu wyższego stopnia np. trend średniookresowy będzie korektą trendu głównego, a z kolei trend krótkoterminowy będzie korektą trendu średniookresowego.

Patrząc na dowolny wykres można dostrzec, ze ceny zazwyczaj poruszają się w trendach. Linie trendu wyznacza się łącząc na wykresie kolejne ekstrema cenowe. W przypadku wzrostów są to kolejne, coraz wyżej położone dołki cenowe. W trendzie spadkowym łączy się kolejne coraz niżej położone szczyty cenowe.

Generalną zasadą jest, że im więcej razy cena dotyka linii trendu nie przełamując jej (testuje ją), tym bardziej istotna jest taka linia. Dodatkowo, im większy jest kąt nachylenia linii trendu, tym trudniej jest ją utrzymać.

Kanał trendu otrzymujemy kreśląc równoległą linię do istniejącej już linii trendu np. poprowadzona przez kolejne coraz wyższe dołki linia trendu wzrostowego w połączeniu z równoległą do niej linią przechodzącą przez kolejne szczyty, stworzy kanał wzrostowy. Jeżeli cena wyjdzie poza obszar wyznaczony liniami kanału, oznacza to wybicie z kanału (wybicie górą lub dołem). Zasięg ruchu z takiego wybicia, zazwyczaj równy jest, co najmniej szerokości kanału, z którego nastąpiło wybicie.

Linia trendu jako poziom wsparcia i oporu. Linia trendu wyznacza jednocześnie obszar wsparcia lub oporu. Linię, od której odbija się spadający kurs nazywamy wsparciem, natomiast linia od, któej odbija się rosnący kurs to opór. Linia trendu wzrostowego stanowi więc wsparcie w przypadku spadków. W momencie przełamania tej linii (przebicia w dół), zamienia się ona automatycznie w poziom oporu dla wzrostów. Linia trendu spadkowego stanowi opórw przypadku wzrostów, a jej przełamanie (przebicie w górę) powoduje, iż zamienia się ona w linię wsparcia dla spadków. Linie wsparcia i oporu w lokalnych dołkach i szczytach. Linie wsparcia i oporu mogą być tworzone także na podstawie innych punktów. Wsparciem dla spadków może być poziom, w którym cena osiągnęła swoje historyczne (lub lokalne) minima. Analogicznie, oporem dla wzrostów może być poziom historycznego (lub lokalnego) maksimum cenowego. Obszary wsparcia i oporu są nadzwyczaj często połączeniem czynników psychologicznych np. zasada „okrągłych” liczb. W przypadku kursu USD/PLN takim poziomem jest cena 3 PLN za USD. Poziom ten, raz stanowi wsparcie dla spadków, a raz barierę wzrostową.

Analizując wykresy cenowe można zauważyć, że oprócz wyraźnych trendów, kursy układają się czasami w specyficzny sposób tworząc tzw. formacje. Takie w pełni ukształtowane formacje informują nas o kontynuacji danego trendu bądź o momencie odwrócenia trendu. Formacje cenowe informują nas także o zasięgu ruchu wynikającego z ukształtowanej formacji. Generalnie im dłużej buduje się dana formacja, tym większe jest prawdopodobieństwo realizacji wynikającego z niej ruchu oraz większy zasięg późniejszego ruchu cenowego.

Formacja prostokąta jest najprostszą formacją i oznacza konsolidację w postaci trendu horyzontalnego, który oddziela trend wzrostowy od spadkowego. W czasie kształtowania się formacji trudno jest określić, w którym kierunku nastąpi wybicie. Dlatego zawsze trzeba się kierować „złotą” zasadą „na rynku dominuje dany trend do momentu, gdy nie pojawią się jednoznaczne sygnały świadczące o jego odwróceniu”.

Formacja Głowy i Ramion (head and shoulders) jest to prawdopodobnie najbardziej wiarygodna formacja cenowa. Prawidłowo ukształtowana oznacza odwrócenie trendu. Występuję w dwóch postaciach: 1. Formacja dystrybucji (głowa i ramiona) – zakończenia trendu wzrostowego. 2. Formacja akumulacji (odwrócona głowa i ramiona) – zakończenie trendu spadkowego. Formacja Głowy i Ramion oznacza odwrócenie trendu wzrostowego. Formacja składa się z głównego szczytu (głowa) oddzielającego dwa niższe wierzchołki (ramiona). Linia łącząca dołki lewego i prawego ramienia to linia szyi. Odległość od linii szyi do szczytu głowy wyznacza minimalny zasięg ceny po wybiciu z formacji. Ostatecznym potwierdzeniem ukształtowania formacji jest przebicie linii szyi. Formacja odwróconej głowy i ramion – oznacza odwrócenie trendu spadkowego. Składa się z trzech wyraźnych dołków, z których najgłębszy stanowi Głowę formacji (G), a dwa mniejsze po obu stronach to Ramiona formacji (R). Także w tym przypadku dla pełnego ukształtowania się tej formacji konieczne jest przełamanie od dołu linii szyi. Techniki pomiaru są identyczne jak w formacji Głowy i Ramion.

Formacje te są o wiele bardziej znane i rozpoznawane niż formacje głowy i ramion. Niemniej jednak, tak samo zapowiadają odwrócenie trendu. Formacja Podwójnego dna (W) oznacza odwrócenie trendu spadkowego. Natomiast formacja Podwójnego szczytu (M) oznacza zakończenie trendu wzrostowego. W praktyce występują też często formacje potwójnego dna lub szczytu, których wydźwięk jest taki sam.

Trójkąty należą do grupy formacji zapowiadających kontynuację już istniejącego trendu. Formacje takie zazwyczaj kształtują się znacznie krócej niż opisane wcześniej formacje odwrócenia trendu. Zasadniczo wyróżniamy trzy rodzaje trójkątów: Symetryczny – zapowiada kontynuacje trendu wzrostowego lub spadkowego. Zwyżkujący – zapowiada kontynuację trendu wzrostowego. Zniżkujący – zapowiada kontynuację trendu spadkowego. Każdy trójkąt składa się z dwóch linii trendu zbiegających się w wierzchołku (W). W zależności od rodzaju trójkąta obie linie mogą się zbiegać tworząc trójkąt symetryczny. Górna linia może zniżkować a dolna pozostawać poziomo (trójkąt zniżkujący) lub dolna linia może zwyżkować a górna przebiegać w poziomie (trójkąt zwyżkujący). Dodatkowo każdy trójkąt posiada podstawę (P), która określa jednocześnie zasięg wybicia z formacji.

Formacje te pojawiają się na wykresach bardzo często i reprezentują krótkie przerwy w dynamicznych ruchach cen. Jednym z wymagań dla obu formacji jest uprzednie ukształtowanie się ostro rosnącej, niemal prostej linii ruchu cen. Obrazują one chwilowe momenty konsolidacji przed dalszym wzrostem. Flagi i chorągiewki należą do najbardziej wiarygodnych formacji zapowiadających kontynuację trendu. Zazwyczaj pojawiają się w połowie całego ruchu cen.

Liczby Fibonacciego to szczególny ciąg liczbowy, w którym wartość każdej liczby jest sumą dwóch poprzednich. I tak 1+1 =2, 1+2=3, 2+3=5, 3+5=8,5+8=13 itd. Obok liczb Fibonacciego mamy także współczynniki Fibinacciego wynikające z wzajemnego stosunku liczb w ciągu. Na przykład 54 podzielone przez 89 równa się 0,618, a 34 podzielone przez 89 daje 0,382. Sekwencja współczynników wygląda tak: 0.38, 0.52, 1, 1.38, 1.62 itd. Liczby i współczynniki Fibonacciego odgrywają istotną rolę w analizie technicznej, ponieważ odwrócenia trendów często dokonują się na poziomach zgodnych z tymi wielkościami. Jeżeli na przykład ceny rosną, to jest bardzo prawdopodobne, że dojdzie do korekty, kiedy cena dotrze do 1.38, 1.62 lub dwukrotności poprzedniego ruchu. Inaczej mówiąc, istnieją duże szanse, że będzie to 38, 62 lub 100 procent wielkości tego ruchu. Jednocześnie trendy spadkowe odwracają się na poziomach wynikających ze współczynników Fibonacciego: na ogół są to spadki o wielkości 38 lub 62 procent. W praktyce najczęściej spotyka się współczynniki 0.382, 0.618, 1.382, 1.618, 2.618. Naniesienie na wykres cenowy poziomych linii ułożonych w proporcjach według współczynników Fibonacciego, powoduj, że linie te wyznaczają obszary potencjalnego wsparcia lub oporu.

Średnie kroczące są jednym z najprostszych wskaźników wyznaczających kierunek trendu oraz generujących sygnały kupna lub sprzedaży. Średnie kroczące wygładzają drgania rynku, eliminują krótkoterminową zmienność cen i dają wyobrażenie, w którą stronę zmierza rynek. Są wskaźnikami podążającymi z trendem. Istnieje wiele rodzajów i kombinacji średnich kroczących. Większość najbardziej skomplikowanych średnich wyszła z użycia. Przetrwały trzy najważniejsze średnie: proste, ważone i wykładnicze. Średnie możemy obserwować w zestawieniu z wykresem cenowym (jedna średnia + wykres cenowy) lub analizujemy układy dwóch lub trzech średnich o różnych terminach. Analizując system pojedynczej średniej kroczącej, podstawową zasadą jest kupowanie, kiedy wykres znajduje się powyżej średniej (przebija ją od dołu) lub sprzedawaniu, gdy wykres przebija średnią od góry i znajduje się poniżej niej. Podstawowym problemem jest tu dobranie średniej o odpowiednim okresie czasu w celu wyeliminowania jak największej ilości mylnych sygnałów. Najpopularniejsze okresy to 200- 50- 20- 9- dni. Niemniej, najlepiej samemu przetestować kilka średnich w celu optymalnego dobrania odpowiedniej średniej do danego instrumentu. Pojedyncza średnia najlepiej nadaje się do obserwacji trendów długoterminowych. Do analizy krótszych trendów najlepsze jest wykorzystanie zestawu dwóch średnich kroczących o różnych okresach czasu np. 4 i 18 dni. Sygnały generowane są wtedy w momencie przecięcia się tych średnich. Polega to na kupowaniu, gdy krótsza (szybsza) średnia przebije od dołu dłuższą (wolniejszą) średnią oraz sprzedawaniu, gdy szybsza średnia przebije od góry wolniejszą.

Oscylatory stanowią doskonałą alternatywę dla podejścia opartego na badaniu trendów i są niezwykle użyteczne, zwłaszcza w analizie rynków cechujących się brakiem wyraźnego trendu. Niemniej, wykorzystanie ich w połączeniu z wykresami cen poruszających się w trendach, daje niezwykle cenne sygnały informujące o sytuacjach zwanych powszechnie wykupieniem lub wyprzedaniem rynku. Oscylatory informują również o sile trendu i generują sygnały zwrotne zanim zacznie być to widoczne na wykresie cenowym. Istnieje bardzo wiele oscylatorów, jedne sprawdzają się gorzej na danym rynku, a inne lepiej. Jednymi z najbardziej popularnych, uniwersalnych i wiarygodnych wskaźników są przedstawione poniżej wskaźniki RSI oraz Stochastic Slow.

Jest to jeden z najlepszych i najpopularniejszych oscylatorów służących do gry wbrew trendowi. Daje on wiarygodne sygnały wykupienia i wyprzedania rynku w większości możliwych sytuacjach. Formuła RSI została opracowana w 1978 roku przez J.W. Wildera i wygląda następująco: RSI = 100 – (100/1 +RS) gdzie RS = średnia z dodatnich zmian z ostatnich n-dni podzielona przez średnią ze zmian ujemnych z tego okresu. Powstaje w ten sposób oscylator wahający się w przedziale od 0 do 100. Interpretacja RSI umieszcza się na pionowej skali od 0 do 100. Wartość wskaźnika powyżej 70 uznaje się z sygnał wykupienia rynku, natomiast zejście wskaźnika poniżej 30 informuje o wyprzedaniu rynku. Przy krótszym RSI (9 dniowym), gdzie wahania mogą być szersze, używa się często poziomów 80 i 20. Zachowanie RSI w okolicach tych poziomów (70/30) może dostarczyć wiarygodnych sygnałów sprzedaży lub kupna. Dodatkowo interpretuje się powstałe na wykresie RSI formacje, poziomy wsparcia czy oporu. Zachowania oscylatora w takich sytuacjach często antycypuje przyszłe ruchy cen. Dywergencje Kiedy RSI znajduje się w obszarach wykupienia (powyżej 70) lub wyprzedania (poniżej 30) obserwuje się rozbieżność (dywergencje) między ruchami oscylatora a ruchami cen. Dywergencje na RSI mogą mieć dwojaki charakter i sugerować mogą przyszły wzrost, bądź spadek cen. Dywergencje są często uważane za najważniejszy aspekt interpretacji RSI. Dywergencje pozytywne (hossy) – powstają, gdy RSI, pozostając w trendzie spadkowym w obszarze wyprzedania (poniżej 30) formuje kolejne dołki, które położone są coraz wyżej, wykres cenowy natomiast ustanawia odpowiednio coraz niższe dołki. Sytuacja taka sugeruje odwrócenie trendu cenowego ze spadkowego na wzrostowy. RSI wyprzedza niejako przyszłe wzrosty cen generując sygnał kupna. Dywergencje negatywne (bessy) – powstają, gdy RSI, znajdując się w obszarze wykupienia (powyżej 70) ustanawia kolejne wierzchołki, które położone są coraz niżej. Wykres cenowy natomiast, formuje odpowiednio coraz to wyżej położone szczyty. RSI wyprzedzając niejako przyszłe spadki cen, sugeruje zmianę trendu na spadkowy i daje sygnał do sprzedaży.

Oscylator stochastyczny (stochastic slow) skonstruowany został w latach pięćdziesiątych przez George’a Lane’a. W oscylatorze tym używa się dwóch linii %K oraz %D. Zasadniczą rolę odgrywa linia %D, która jest głównym źródłem sygnałów. Podstawowa formuła oscylatora to: %K = różnica dzisiejszej ceny zamknięcia i najniższej ceny z n ostatnich dni, podzielonej przez różnicę najwyższej ceny z n ostatnich dni i najniższej ceny z n ostatnich dni. % D – jest 3-dniową średnia kroczącą %K. Linie %K i % D tworzą tzw. szybki oscylator stochastyczny, który jest raczej rzadko stosowany ze względu na nadmierna wrażliwość. Wolny Oscylator Stochastyczny jest wygładzoną wersją szybkiego, który otrzymuje się stosując 3-dniowe średnie linii %K i %D. Oscylator Stochastyczny podobnie jak RSI porusza się w zakresie od 0 do 100. Interpretacja Podstawowe sygnały oscylatora to przecięcie linii %K i %D. Obserwując je należy brać pod uwagę poziom, na jakim się znajdują. Obszar wyprzedania dla %D to mniej niż 30, zaś obszar wykupienia to więcej niż 70. Stosuje się również poziomy 20 i 80. Sygnały sprzedaży generowane są zazwyczaj, gdy linia %K (szybsza) przecina od góry zniżkującą już linię %D. Sygnał kupna występuje, jeżeli linia % K przebija od dołu zaczynającą już zwyżkować linię %D. Podobnie jak w przypadku RSI kluczowym zagadnieniem przy analizie oscylatora stochastycznego jest analiza dywergencji pomiędzy linią %D a wykresem cenowym. Negatywna dywergencja pojawia się, gdy linia %D znajduje się powyżej 70, formując dwa opadające wierzchołki, zaś ceny nadal rosną.Dywergencja pozytywna pojawia się wówczas, gdy linia %D przebywa poniżej poziomu 30 i kształtuje dwa wznoszące dołki, a ceny nadal spadają.